ΕΥΤΥΧΙΑ - ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ
Ευτυχία (= ευ + τεύχω), όπου τεύχω σημαίνει φτιάχνω,επιφέρω, προξενώ..άρα αυτό που φέρνει, προξενεί το καλό, η καλοτυχία κοινώς.. Όμως επειδή η έννοια και η ερμηνεία πολλών λέξεων έχει τροποποιηθεί είναι σημαντικό να τονίζουμε πως «τύχη» απλά ονομάζουμε ό,τι εμείς δεν μπορούμε να εξηγήσουμε.. Με αυτό φυσικά να σημαίνει πως το οτιδήποτε «τυχαίο» έχει αιτία, μόνο που εμείς δεν την γνωρίζουμε.. Η ευτυχία, λοιπόν, μπορεί να προκληθεί και από εξωτερικούς παράγοντες ή καλύτερα να προκύψει μέσω εξωτερικών συνθηκών.. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι σταθερή και αμετάβλητη..καθώς τίποτα δεν είναι σταθερό και αμετάβλητο. Οι συνθήκες αλλάζουν..η «τύχη» εγκαταλείπει..και η ευτυχία ταλαντεύεται ανάμεσα στην στιγμή που διαρκεί και στην επιθυμία για μια πιο σταθερή και μόνιμη κατάσταση γαλήνης, ηρεμίας και ευδιαθεσίας..
Και έτσι ενθυμούμαστε μια λέξη μας, που δυστυχώς αγνοήσαμε με το πέρασμα των αιώνων, γιατί κατά την διάρκειά τους κάποιοι προσπάθησαν να πείσουν πως η ερμηνεία της είναι αρνητική φύσης και απαγορευτική..Όμως δυστυχώς μια τέτοια στάση υποβαθμίζει τον άνθρωπο και τον απομακρύνει από την ευθύνη του ελέγχου της ύπαρξής του. Διότι αφεθήκαμε στην ανύπαρκτη τύχη και ξεχάσαμε την δύναμή μας...Ξεχάσαμε τον σκοπό της διαδρομής μας..να φτάσουμε στην Ευδαιμονία μέσω της αυτογνωσίας και αυτοπραγμάτωσης..
Ευδαιμονία (=ευ+δαίμων), όπου δαίμων (από το ρήμα δαίω=διαιρώ, χωρίζω, μοιράζω) σημαίνει μοιράζω, κόβω, αυτό που δίνεται στον καθένα..και αντιστοιχούσε εννοιολογικά με την εσωτερική μας φωνή, το Εγώ, τον Νου, την Συνείδησή.. Άκρως σημαντικό το δαιμόνιο (η εσωτερική θεϊκή/συμπαντική δύναμη/παρόρμηση) του καθενός μας, το κομμάτι Συνείδησης που φιλοξενεί το «δοχείο-βιοϋπολογιστής» μας, κομμάτι του Όλου, το διαφορετικό που μας ενώνει όλους..
Η ευδαιμονία, λοιπόν, του καθενός μας είναι προσωπική του υπόθεση. Δεν εξαρτάται από κανέναν εξωτερικό παράγοντα και δεν επηρεάζεται από τίποτα πέραν από τον ίδιο μας τον εαυτό.. ο οποίος, με την σειρά του, καλείται να ακούσει την εσωτερική του αυτή φωνή, να καλλιεργήσει τις Αρετές που του προσφέρει, να δράσει με βάση το ωφέλιμο ..και να βιώνει ευδαιμονικά- μια σταθερή (όσο το δυνατόν) κατάσταση ψυχικής ισορροπίας/υγείας, που τον οδηγεί σε συνεχή πνευματική ανάπτυξη, ψυχική καλλιέργεια και όχι μια «ευτυχία» που καταλήγει έρμαιο των περιστάσεων..
Η ευδαιμονία είναι τρόπος ζωής, όχι σκοπός.. Εάν σκοπεύουμε να γίνουμε ευτυχισμένοι και αναμένουμε πάντα αυτό το κάτι παραπάνω που θα μας οδηγήσει εκεί, θα «ταξιδεύουμε» μια ζωή και ποτέ δεν θα φτάσουμε εκεί που νομίζουμε πως θέλουμε.. Γιατί κάθε αιτία που περιμένουμε να μας ευτυχίσει, θα αποβαίνει μικρή και σύντομη και θα παραμένουμε με ένα συνεχές αίσθημα ανικανοποίητου, ακριβώς γιατί δεν κοιτάξαμε μέσα μας αλλά γύρω μας..Δεν θα γίνεις ευτυχισμένος μόνο εάν έχεις μια επιτυχημένη καριέρα, ή εάν έχεις πολλά χρήματα ή γιατί τα γονίδιά σου σε διαμορφώνουν, είτε γιατί αποφάσισες να μην βάλεις πολλά βάσανα στο κεφάλι σου και να ζεις πιο λιτά.. Δεν υπάρχει μη συνειδητή δράση ή κατάσταση που θα σε οδηγήσει να ευδαιμονήσεις, παρά μόνο να ευτυχίσεις προσωρινά και να αναζητάς στην συνέχεια νέο σκοπό ή να κυνηγάς την χαμένη σου «τύχη» για να αγγίξεις για λίγο πάλι την γεύση της ευτυχίας.....
Τα χρήματα.. ένα μέσο που δημιουργήθηκε έχοντας χρήσιμο λόγο, έγινε αυτοσκοπός και μας κατέκτησε μετατρέποντας εμάς ως χρήσιμους (αλλά και αναλώσιμους) για την διακίνησή του.Και ενώ ο ρόλος του χρήματος, λοιπόν, ήταν να υποβοηθάει, τώρα άρχει- μας άρχει και αποφασίζει για την ευτυχία μας, αν και καθόλου δεν σχετίζεται με εκείνη.. Η ψευδαίσθηση της «οικονομικά πλούσιας» ευτυχίας, έχει σαν αποτέλεσμα να μας κλείνει τα μάτια μπρος σε όλα αυτά που ειλικρινά θα μας ευδαιμονούσαν και να κυνηγάμε ένα τίποτα στο πουθενά..
Με τα χρήματα, λοιπόν, δεν μπορούμε να ευδαιμονήσουμε.. Μπορούμε όμως να τα χρησιμοποιούμε ως το μέσον – όπως πραγματικά είναι – για να δραστηριοποιηθούμε σε δημιουργικές καταστάσεις, να προσφέρουμε ..τότε ανακαλύπτουμε πως το αποτέλεσμα είναι που μας ευτυχεί και όχι το χρήμα ως έχει..Και όταν έχει αποδειχθεί πως όσο λιγότερο χρήμα ξοδεύει κανείς για να π.χ. διασκεδάσει, και όσο κάνει μικρές αλλά συχνές «αποδράσεις» από το καθημερινό του πρόγραμμα, τόσο πιο σταθερή και αυξανόμενη είναι η εσωτερική του ευφορία, αποδεικνύει και το γιατί οι άνθρωποι που με τα χρήματά τους μπορούν να αγοράσουν τα πάντα, δεν θα μπορέσουν ποτέ να αγοράσουν την ευδαιμονία τους, γιατί τον «δαίμων» μέσα τους τον έχουν αποσιωπήσει και υπακούν σε χαρτιά και στην δύναμη αυτών, ελεγχόμενοι από άλλους για άλλους...
Είναι σημαντικό αλλά δυστυχώς δύσκολο (στην εποχή μας) να κατανοήσει κανείς πως το καινούριο πανάκριβο αυτό κινητό που πήρε δεν θα μπορέσει να του προσφέρει τίποτα παραπάνω από έναν έντονο ενθουσιασμό για λίγες μέρες.. Η ύλη υπάρχει για να μας προσφέρει, να μας διευκολύνει, να μας υποβοηθά..Μα όσο της επιτρέπουμε να μας κατακτά και να μας ελέγχει, τόσο ο ενθουσιασμός θα ελαττώνεται, το εσωτερικό κενό θα παραμένει ακάλυπτο και σαν λαίμαργα ζώα θα ζητάμε όλο και περισσότερο ύλη, χωρίς θετικό αποτέλεσμα.. Εάν διψάς , όσα υγρά και εάν καταναλώνεις, εάν δεν πιεις νερό, δεν θα ενυδατωθείς και δεν θα ξεδιψάσεις πραγματικά.. Χωρίς νερό αφυδατώνεσαι, πεθαίνεις.. όσα λεφτά και εάν ξοδέψεις, εάν τα ξοδεύεις για ανούσια πράγματα, δεν θα «ξεδιψάσεις» ποτέ...Η υλική κατανάλωση χωρίς συνείδηση, οδηγεί στο ακριβώς αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα.. στην κακοδαιμονία...στην δυστυχία εις βάθους..
Πώς να γίνω, λοιπόν, ευτυχισμένος .. ή καλύτερα ευδαίμων, θα ρωτήσεις; Δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαντάζεται κανείς, και από τα λόγια στην πράξη δεν είναι η δυσκολία που αυξάνεται, αλλά ο φόβος.. ο φόβος της αλλαγής και της διατάραξης της εγωιστικής μας ύπαρξης που ξέχασε ποια είναι και πού ανήκει..
Οι σκέψεις μας, μας καθορίζουν.. και ξεχνούμε πως τις σκέψεις μας τις ορίζουμε εμείς.. Η ευδαιμονία είναι επιλογή..
Ξεχάσαμε να εκτιμάμε.. Ξεχνάμε (όπως τονίζει και ο Επίκουρος) πως πολλά από αυτά που έχουμε στην ζωή μας, ήταν άνθρωποι, πράγματα και καταστάσεις που θέλαμε να έχουμε.. ξεχνάμε, λοιπόν,να εκτιμήσουμε, αναζητάμε συνεχώς πιο πολλά και με το αίσθημα του ανικανοποίητου , που βαφτίσαμε άμεσα «αδικία» χωρίς συνειδητά να το σκεφτούμε, καταστρέφουμε και ό,τι έχουμε, καθώς χάνοντας το μέτρο χανόμαστε και εμείς..Εκφράζουμε θυμό, ζήλια και όλα αυτά τα αρνητικά στοιχεία που ξεχάσαμε πως θα «γυρίσουν» σε εμάς, γιατί τα εκφράζουμε συνεχώς και ό,τι εκφράζουμε ενισχύεται..
Οι υψηλές προσδοκίες, όπως και οι εφήμερες, μάλλον και λειτουργούν αντίθετα από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, την κατάκτηση ενός ευδαιμονικού βίου..Διότι η ευδαιμονία βρίσκεται στο μέτρο..Κάθε ακρότητα ή η κάθε εστίαση πέραν της ουσίας, μας απομακρύνει από την Φύση μας , άρα μας απομακρύνει από την δυνατότητα της ψυχικής ισορροπίας..
Ξεχάσαμε, λοιπόν, πως η ευτυχία και η ευδαιμονία βρίσκονται στην διαδρομή.. βρίσκονται στην «ροή» της ζωής και έχουν την ανάγκη την συχνότητα και όχι τη ένταση..Ζούμε, δεν ετοιμαζόμαστε για την ζωή.. καιρός να ευδαιμονήσουμε και όχι να ετοιμαζόμαστε για κάτι που δεν θα έρθει ποτέ εάν δεν το ξυπνήσουμε από μέσα μας. Οφείλουμε να κατανοήσουμε το νόημα που ξεχάσαμε..το νόημα της ζωής.. να καλλιεργήσουμε ξανά εκείνα που θα μας αναδείξουν το νόημα αυτό και θα μας «αποκαλύψουν» τον προσωπικό μας σκοπό και στόχο. Πώς; Συνειδητή καθημερινή δράση και συμπεριφορά βασισμένη στις Αρετές μας και στα δυνατά και θετικά στοιχεία της προσωπικότητάς μας, ώστε η συνειδητή δράση να γίνει συνήθεια και η συνήθεια τρόπος ζωής.. Κάπως έτσι κάναμε, αλλά μαθαίνοντας- και άρα πράττοντας- αρνητικά και είναι καιρός να ξεμάθουμε...Είναι καιρός να ενθυμηθούμε τις αξίες και τις αρχές μας και την ηθική μας βάση που κάπου εγκαταλείψαμε, και τώρα ενώ αιωρούμαστε αναρωτιόμαστε γιατί δεν ευτυχούμε...
Τί κάνεις λάθος αναρωτιέσαι, όταν παύεις – εάν πάψεις- να κατηγορείς τους άλλους για την διαμόρφωση της δικής σου ζωής..Σκέψου..Πόση αγάπη βάζεις μέσα στην μέρα σου; Σε πόσους δείχνεις τον «όμορφο» εαυτό σου και πόσο εκδηλώνεις τις «μάσκες» σου (θυμός-εγωισμός-ζήλια κτλ) μη συνειδητοποιώντας πως πρωτίστως φθείρεις εσένα τον ίδιο; Πόσες φορές δέχτηκες τις δυσκολίες ως προκλήσεις ή μαθήματα; Κατά πόσο βιώνεις την καθημερινότητά σου (και όχι απλά επιβιώνεις) και με ποιο τρόπο διαμορφώνεις ως ανάμνηση την κάθε σου εμπειρία; Πόσο πιστεύεις στον εαυτό σου και πόσο αφήνεσαι έρμαιος στα πιστεύω των άλλων; Πόσο χρησιμοποιείς την λογική σου και πόσο φορές την παραμέρισες γιατί η συνήθεια ή το συμφέρον υπερίσχυσε; Πόσες φορές τελευταία ήλπισες και πόσες φοβήθηκες; Πόσες φορές απογοητεύτηκες και παραιτήθηκες και πόσες φορές έμαθες από τα λάθη σου και συνεργατικά με τον εαυτό σου τον ίδιο επιδίωξες την αυτοβελτίωση; Πόσες φορές αναρωτήθηκες για όλα τα δεδομένα που σου παρουσίασαν, ερεύνησες και καλλιέργησες τον εαυτό σου και πόσες φορές αδρανοποίησες την κρίση σου για να μην διαφέρεις; Πόσο – ειλικρινά- εκτιμάς όλα όσα έχεις και πώς συμπεριφέρεσαι; Ποια είναι τα όνειρά σου και οι προσδοκίες σου; Είναι όντως αυτά που θα σου προσφέρουν την ευτυχία και την ευδαιμονία ή είναι πρόσκαιρα, ανούσια και κενά; Πόσο λειτουργείς σαν να έχεις μόνο δικαιώματα και τί βαρύτητα δίνεις στις υποχρεώσεις σου;Τί ενέργεια έχεις επιτρέψει στις σκέψεις σου να παράγουν; Θετική ή αρνητική;Πόσο αισιόδοξος είσαι και πόση αυτοεκτίμηση σε χαρακτηρίζει; Πόσο κατανοείς πως ό,τι εκφράζεις θα ενισχύεται; Πόσο υπάρχει το μέτρο και η ουσία στην ζωή σου και κατά πόσο διαταράσσεσαι; Πόσο επιδιώκεις την αληθινή(που πηγάζει από εσωτερικά αρχικά) και όχι την ψεύτικη ευτυχία (εξωτερική, εφήμερη, κυρίως συνδυασμένη με την ύλη); Κατά πόσο αναρωτήθηκες εάν έχεις ό,τι χρειάζεσαι αληθινά και εάν ό,τι έχεις ή επιθυμείς είναι αυτά που χρειάζεσαι; Κατά πόσο ελέγχεσαι από όλα όσα μας διαχωρίζουν και κατά πόσο έχεις τον έλεγχο του εαυτού σου; Πόσο επεξεργάζεσαι τα συναισθήματά σου και δρας με λογική και πόσο εγκαταλείπεις τα ηνία και αντιδράς χωρίς όφελος; Πόσο κατανοείς ότι ο ποιοτικός «πλούτος» δεν έχει σχέση με τον οικονομικό πλούτο; Και πόσο πραγματικά ευδαίμων θεωρείς πως μπορείς να γίνεις εάν δεν είσαι ενάρετος;
«Η Αρετή είναι Γνώση..και.. η Αρετή είναι Ευδαιμονία» (Σωκράτης). Σκέψου...Η ευτυχία/Ευδαιμονία δεν είναι απλά ένας στόχος.. είναι τρόπος ζωής...Και η εσωτερική αυτή ανέλιξη που μας θυμίζει την ξεχασμένη μας Φύση, δεν εξαρτάται από τίποτα το εξωτερικό ..
Τί κάνεις λάθος,λοιπόν, αναρωτιέσαι; Μην αναρωτιέσαι.. Παρατήρησε τον εαυτό σου και δες αληθινά..Όσο δεν θα είσαι ο αληθινός εαυτός σου,δεν θα είσαι ευδαίμων...Και είσαι ξεχωριστός, γιατί όλοι είμαστε ξεχωριστοί και όλοι ένα.
Κανένας δεν πλησίασε την ευδαιμονία χωρίς να τα βάλλει με τον ίδιο του τον εαυτό και έπειτα ακούγοντάς τον, να τον κατανοήσει, να τον υποβοηθήσει και να τον εκφράσει.. Ευδαίμων δεν μπορεί να είναι εκείνος που αδυνατεί να διαχειριστεί τις αποτυχίες αλλά και τις επιτυχίες..Είναι εκείνος που μπορεί να βρει την ισορροπία και να χαμογελά γαλήνια. Και επειδή το «δε θέλω» ή «φοβάμαι» πολλές φορές μασκαρεύεται ως «δεν μπορώ».. ας αναλογιστούμε τί πολλά που μπορούμε εν τέλει να κάνουμε εάν θέλουμε και αν δεν φοβόμαστε...
Φίλους, Ελευθερία και Σκέψη, προτείνει ο Επίκουρος, ως φυσικά και αναγκαία για την ευτυχία, ενώ ως μη φυσικά και μη αναγκαία παρουσιάζει την φήμη και την εξουσία.. Και τώρα ας αναρωτηθούμε τί δεν πάει καλά τις τελευταίες 2 χιλιετίες (συν κάποιους αιώνες) και ακόμη κυνηγούμε φήμη και δόξα κλείνοντας ερμητικά τα μάτια μας μπρος στην Ευδαιμονία.
Δεν μπορούμε να αρέσουμε σε όλους, δεν μπορούμε να αλλάξουμε τους άλλους, δεν ευθύνονται οι άλλοι για την δική μας ζωή, τις δικές μας αποφάσεις και επιλογές..Ας πάψει ο άνθρωπος να αυτοπροσδιορίζεσαι από τους ρόλους της ζωής του, ας διαμορφώσει την φιλοσοφία της ύπαρξής του και ας την κάνει πράξη..Σήμερα..χωρίς αναβολές...Ακόμη και εάν μέχρι τώρα εκπαιδευόσουν στην τέχνη της δυστυχίας, ποτέ δεν είναι αργά για εκείνον που θα θελήσει να μάθει την τέχνη της ευτυχίας..Τα πάντα ρει , καθώς το αύριο φέρνει αλλαγές.. και η στασιμότητα λαβώνεται..όσο παραμένεις στάσιμος, θα λαβώνεσαι και εσύ..
Τύχη, λοιπόν, ονομάζουμε ό,τι συμβαίνει για το οποίο δεν γνωρίζουμε την αιτία.. το βαθύτερο γιατί.. και άρα πολλές φορές μπορεί η ευτυχία να προσδοθεί σε εξωτερικούς παράγοντες.. Μα οι εξωτερικοί παράγοντες είναι εφήμεροι και το ίδιο και η εικονική ευτυχία..
Η ευδαιμονία όμως, περιγράφει μια πιο σταθερή κατάσταση..μια κατάσταση σύνδεσης με την ουσία μας (το Εγώ μας)...σύνδεση η οποία εξαρτάται καθαρά από εμάς..Όσο γνωρίζεις τον εαυτό σου, όσο αγγίζεις νέα επίπεδα συνείδησης, τόσο ο «δαίμων» μέσα σου εδραιώνεται, τόσο ευχαριστημένος είναι που τον «θρέφεις» με Αλήθεια, που μένει μόνιμος ¨ευ¨, αντιμετωπίζοντας τα συναισθηματικά «σκαμπανεβάσματα» ως συναισθηματικά «σκαμπανεβάσματα» και όχι ως υπεύθυνα για την ευτυχία μας ή μη.
Όπως πρέσβευαν και οι Στωικοί..ο φόβος που κυριεύει τον εαυτό μας είναι ο μόνος που μας εμποδίζει από το να κατανοήσουμε ότι και το χειρότερο σενάριο εάν μας συμβεί, τίποτα δεν είναι χειρότερο από αυτό που ο ίδος ο φόβος μας προκαλεί..Μόνο τις κρίσεις και σκέψεις που κάνουμε μπορούμε να ελέγξουμε..και όμως είναι το μόνο που χρειάζεται να ελέγξουμε για να μπορέσουμε να γνωρίσουμε την ευδαιμονία...
Εάν θέλεις να μπεις στο μονοπάτι της ευδαιμονίας, οφείλεις να ακολουθήσεις εκείνα που σε οδηγούν στον βαθύτερο εαυτό σου, στην ουσία σου..Ύψιστο αγαθό, όπως τονίζει ο Αριστοτέλης..Ύψιστο γιατί είναι το μόνο Αγαθό που επιλέγεται για χάρη του ίδιου και όχι κάποιου άλλου σκοπού.. Θέλουμε να ευδαιμονούμε.. γιατί θέλουμε να ευδαιμονούμε.
Και έτσι η Φωνή των προγόνων μας ακόμη αντηχεί..
Ο Επίκτητος μιλά:
«Όρισε στον εαυτό σου ένα χαρακτήρα και έναν τρόπο ζωής που θα τον κρατάς είτε είσαι μόνος σου είτε με άλλους».
«Κανείς δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, αν δεν είναι κύριος του εαυτού του».
«Φρόντιζε να τιμωρείς τα ελαττώματα σου, για να μην τιμωρείσαι από αυτά».
«Οι άνθρωποι ταράζονται όχι από αυτά που συμβαίνουν αλλά από την άποψή τους για αυτά που συμβαίνουν».
“Φιλοσόφησέ το!”.
Ο Επίκουρος μιλά:
"Είναι αδύνατον να ζεις ευχάριστα χωρίς να ζεις σοφά, έντιμα και δίκαια και είναι αδύνατον να ζεις σοφά έντιμα και δίκαια χωρίς να ζεις ευχάριστα".
«Μια φορά υπάρχουμε, δεν υπάρχει τρόπος να υπάρξουμε δυο φορές και μάλλον δεν θα υπάρξουμε ξανά ποτέ. Κι εσύ που δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις τη χαρά. Και η ζωή πάει χαμένη με τις αναβολές και ο καθένας πεθαίνει απασχολημένος».
«Αν θέλεις να κάνεις κάποιον πλούσιο, μην του προσθέτεις χρήματα, να του αφαιρείς επιθυμίες».
Ο Αριστοτέλης μιλά:
"Η ευδαιμονία είναι μια ευχάριστη ψυχική κατάσταση που προκύπτει από τη δραστηριότητα της ψυχής, εφόσον αυτή η δραστηριότητα είναι σύμφωνη με την τέλεια αρετή"
«Η ευτυχία είναι το νόημα και ο σκοπός της ζωής»
«Αρετή του ανθρώπου μπορεί να είναι η επαναλαμβανόμενη καλή συνήθεια με την οποία ο άνθρωπος γίνεται αγαθός, ενάρετος».
«Ουκ εν τω πολλώ το ευ, αλλ’ εν τω ευ το πολύ».
Εκείνοι ακόμη μιλούν... Εμείς ακούμε;
Πολυπόθητη Ευδαιμονία..
Και όμως η ποιότητα της ζωής μας, είναι δική μας ευθύνη...
Αρκεί να το συνειδητοποιήσουμε...
Βιβλιογραφία και Πηγές από:
Ελληνική εταιρεία Φιλοσοφικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας, https://www.psychophill.gr